مقدمه

شرکت کشتو صنعت کارون در 17 کیلومتری شهرستان شوشتر و 40 کیلومتری شرکت کشت و صنعت هفت تپه واقع شده و مساحت کل اراضی آن حدود 40 هزار هکتار در دو ناحیه دیمچه (33 هزار هکتار) و بلوک اف (7352 هکتار ) می باشد . از کل اراضی فوق حدود 24000 هکتار قابل کشت بوده که سالیانه از نزدیک به 2000 هکتار آن بهره برداری گردیده و مابقی آیش می گردند . در اوائل سال1377 جناب آقای مهندس سید عبدالعزیز نبوی به سمت رئیس هیئت مدیره و میر عامل شرکت منسوب گردیدند که با ورود ایشان تحولات اساسی در شرکت کشت و صنعت کارون آغاز گردید . ایشان با عنایت به این دیدگاه که ظرفیت و پتانسیل تولید نیشکر از هر هکتار اراضی شرکت بسیار بیش از میزان فعلی است به جست و جوی عللی پرداخته که در این راستا مسئله گسترش علف های هرز و آسیب های وارده به مزارع در اثر تردد ماشین آلات کشاورزی بسیار سنگین و ظهور پدیده ای به نام فشردگی را از مهم ترین عوامل یافت و از آنجائی که ایجاد شرایط بهینه جز در زمان آیش میسر نمی باشد اقدام به آیش و به زیر کشت بردن بی سابقه مزارع نمود ودر این رابطه در اوائل سال 1377 از 24000 هکتار اراضی قابل کشت 15523 هکتار جهت بهره برداری ، 9/8149 هکتار جهت آیش و مابقی به میزان 328 هکتار به عنوان توسعه مزارع در نظر گرفته شد و از 15 خرداد سال 1377 عملیات آماده سازی مزارع آیش شده برای کشت آغاز گردید و طی مدت کمتر از 120 روز در نیمه دوم شهریور ماه عملیات شیارزنی مزارع به پایان رسید. ماشین آلات مورد نیاز جهت انجام این عملیات نظیر D-8  وD-6   از شرکت های جهاد نصر از جمله جنوب غرب ، استان خوزستان ، استان کرمانشاه ، استان اصفهان و شرکت خدمات مهندسی آب و خاک کشور تأمین گردید.

انجام این عملیات در مدت زمان یاد شده با چنان سطح وسیعی ودر گرمای طاقت فرسای خوزستان که گاهی اوقات به 51 درجه سانتی گراد نیز می رسید و به صورت شبانه روزی نیاز به برنامه زمانبندی شده و به مدیریتی بسیار دقیق داشته که خوشبختانه به نحو مطلوبی انجام گردید . مراحل عملیات انجام شده ذیل به ترتیب ذکر می گردد:

1-    عملیات ماخار :

الف) – تأمین رطوبت لازم در خاک برای تسهیل در به کار گیری ادوات تهیه زمین و جلوگیری از استهلاک آنها و در نهایت افزایش راندمان کاری ادوات یاد شده .

ب) – جلوگیری از کلوخ شدن مزارع جهت فراهم آوردن بستر مناسب کاشت و پوشش قلمه ها .

پ) – رویش بذور علف های هرز و متعاقب آن مبارزه مکانیکی با علف های هرز جهت صرفه جویی در مصرف علف کش ها .

2-    عملیات شیار زنی مرحله اول تا عمق 90 سلنتی متر .

3-    عملیات دیسک سنگین .

4-  عملیات شیارزنی مرحله دوم تا عمق 90 سانتی متر با زاویه 45 درجه نسبت به خط تراز با تیغه های شوز پهن (حالت پیکانی )

5-    عملیات شخم برگردان جهت از بین بردن و به زیر خاک بردن بذور علف های هرز .

6-    عملیات دیسک دوم .

7-    عملیات شیارزنی نوبت سوم با عمق 90 سانتی متر .

8-    عملیات دیسک نوبت سوم جهت متلاشی نمودن کلوخ های به وجود آمده احتمالی.

9-  عملیات ماله (دونوبت ) جهت بر طرف نمودن ناهمواری های ایجاد شده ناشی از عملیات شیار زنی و دیسک.

10-           شبکه بندی و نقشه برداری نقاط جهت تعیین مقادیر خاکریزی و خاکبرداری احتمالی .

11-           تسطیح نهایی .

12-           چک بک نهایی .

13-           عملیات فاروزنی جهت ایجاد بستر کاشت نیشکر با توجه به نوع سیستم آبیاری مرسوم

14-           کود پاشی از نوع فسفات آمونیوم به میزان 250 کیلوگرم در هکتار.

15-           کشت نیشکر و سپس آبیاری همراه با سم.

در هنگام ایجاد عملیات فوق الذکر ، همانگونه که ملاحظه می گردد جهت باز سازی مزارع آسیب دیده در طی سال های متمادی در اثر تردد ماشین آلات برداشت ، ثقل عملیات بسیار سنگینی برای هر هکتار از اراضی انخام پذیرفت ، به عنوان مثال با توجه به انجام 3 مرحله شیارزنی وبا عنایت به وجود حدود 8000 هکتار اراضی ایش در واقع عملیات شیار زنی در سطحی معادل 24000 هکتار انجام پذیرفت که امری بسیار مشکل می نمود .علاوه بر موارد یاد شده مدیریت جدید شرکت اهتمام خاصی نیز نسبت به عملیات داشت مزارع شامل عملیات دفع افات، ابیاری وکوددهی دا شته که این امر موجب گردید عملیات داشت مزارع در سال 78-77 با دقت و کیفیت خاصی انجام گرفته وماحصل این سال امر تفاوت فاحش رشد نهایی ساقه و نهایتا عملکرد محصول طی این سال نسبت به سال ما قبل می باشد که بررسی امار مربوط به بهره برداری سال 78-1377 ومقایسه ان نسبت به سال ماقبل گواه این امر است .در بهره برداری سال 78-77 کل مساحت قابل برداشت5/15018 هکتار بوده که متوسط رشد نهایی ساقه در مزارع کشت جدید 13/277 سانتیمتر افزایش نشان می دهد .

بدین ترتیب در بهره برداری سال 78-1377 از5/15018 هکتار مزارع قابل برداشت 1116721 تن نیشکر حاصل گردیده که متو سط عملکرد نهایی مزارع 36/74 تن در هکتار در مقابل 6/57 تن در هکتار مربوط به سال 77-1376 افزایش عملکرد را به شرح ذیل میدهد:

سال سطح قابل متوسط عملکرد افزایش نسبت تناژ قابل زراعی برداشت (تن در هکتار) به سال قبل حمل 77-1376 3/17835 6/57 98/5- 1027893 78-1377 5/15018 34/74 31%+ 1116721

در ادامه سیاست مدیریت جدید در سال دوم جهت بازسازی مزارع مقدار 8617 هکتار دیگر از اراضی قابل کشت آیش گردید و در برنامه ریزی عملیات تهیه زمین سال جاری با همان کیفیتی که قبلا ذکر شد تغییراتی به شرح ذیل انجام گردید :

1-  تسریع در برنامه ریزی عملیات شیارزنی جهت سطحی معادل 8617 هکتار که بر خلاف سال قبل از اوائل اردیبهشت ماه 78 آغاز گردید

2-    تأمین ادوات لازمه برای نیل به هدف بالا از ارگان های ذکر شده در صفحه اول گزارش

3-    طراحی و ساخت 4 دستگاه فاروئر جدید که توسط کشنده های چرخ لاستیکی به کار گرفته شدند .

بنابراین طی 2 سال اخیر حدود 70% از کل اراضی قابل کشت نیشکر شرکت احیإ گردیده و امید است با ادامه این روند در سال آینده مابقی مزارع بازسازی شوند .

از محصول داشت سال 79 –1378 حدود 9/8149 هکتار از مزارعی هستند که طی دوره آیش و کشت مراحل آماده سازی و مبارزه با علف های هرز آنها با دستورالعمل های مدیریت جدید به انجام رسیده و بهره برداری از این سری مزارع از اواخر مهر ماه 78 آغاز خواهد شد. در این رابطه پیش بینی شده از محصول سال جاری 1400000 تن نیشکر از مساحت 14700 هکتار برداشت گردد که عملکردهای معادل 95 تن در هکتار برای آن پیش بینی می گردد که در مقایسه با عملکرد سال قبل (میزان 36/74 تن در هکتار ) افزایشی معادل 21 تن در هکتار به همراه خواهد داشت و در مقایسه با 5 سال گذشته بهره برداری به شرح جدول زیر می باشد:

سال سطح قابل متوسط عملکرد تناژ قابل زراعی برداشت (تن در هکتار ) حمل 74-73 16123 18/70 1131571 75-74 3/15802 5/67 1066527 75-76 17359 58/63 1103740 77-76 3/17835 6/57 1027292 78-77 5/15018 36/74 1116721

با توجه به آماده سازی زمین ها در کشت سال قبل و سال جاری که حدود 16700 هکتار می باشند پیش بینی می گردد محصول سال 80-79 مجموعا 1800000 تن نیشکر معادل 180000 تن شکر تولید گردد.

نیشکر و تاریخچة آن

نیشکر گیاهی است دائمی از تیره گندمیان که ساقه هوایی آن توپر و بندبند بوده و بلندی ساقه ها به 3متر و گاهی اوقات به بیشتر از آن نیز می رسد .نسج سلولی داخل ساقه ها محتوی مقدار زیادی شیره قندی ساکارز قابل استخراج می باشد.

نیشکر دارای 6 گونه است که گونه اصلی آن به نام :‍ ساکاروم افیسیناروم . در تمام نقاط نیشکر خیز جهان کشت می شود .

رویش و پرورش نیشکر در روی کره زمین بر روی نواری بین 34 درجه عرض شمالی و 30 درجه عرض جنوبی قرار دارد. در مورد محل پیرایش اولیه نیشکر دانشمندان دارای عقاید متفاوت و گوناگونی هستند: بعضی ها مهد اولیه نیشکر را شرق هندوستان برخی نخستین پایگاه آن را چین و پاره ای نیز زادگاه آن را جزایر اقیانوس آرام و به احتمال قوی جزایر گینه نو می دانند .

کشت نیشکر در ایران سابقه چندین هزار ساله دارد و برطبق شواهد و قرائن که در دست است در دوران ساسانیان کشت نیشکر و صنعت تولید شکر از نیشکر در نواحی جنوبی ایران به خصوص منطقه خوزستان رواج کامل داشته و مردم ایران به خوبی این گیاه و خواص آن را می شناختند ولی پس از حمله اعراب و سقوط سلسله ساسانیان و بعد ها نیز به دلایل سیاسی طبیعی کشت و کار نیشکر در ایران متروک شد .

برای احیای مجدد این صنعت توسط دولت های وقت اقداماتی صورت گرفته و اولین محصول شکر از نیشکر در آذر ماه سال 1340 پس از گذشت حدود 9 قرن در ایران مجددا تولید گردید.

مزارع نیشکر و عمران اراضی

مساحت اراضی کشت و صنعت کارون حدود 40000 هکتار است که از آن حدود 25000 هکتار قابل کشت می باشد .

آب مورد نیاز مزارع و کارخانه از رودخانه های کارون و دز تأمین می گردد .ظرفیت کانال های آب رسانی حدود 81 متر مکعب در ثانیه است رودخانه کارون توسط سد انحرافی گتوند و حدود 11 متر مکعب در ثانیه از رودخانه در طراحی شده اند .

عملیات تسطیح به منظور تعیین شیب مناسب جهت آبیاری انجام می شود که پس از نقشه برداری و مساحی و تعیین قطعات مزرعه اقدام به ایجاد شبکه های آبیاری و زه کشی و جاده سازی می نمایند.

بدین ترتیب با تسطیح 25000 هکتار از اراضی کشت و صنعت کارون حدود 1700 کیلومتر جاده شوسه و 467 کیلومتر نهر آبیاری و 245 کیلومت زهکشی رو باز و 3000 کیلومتر زهکشی زیرزمینی ایجاد گردیده است.

کاشت ، داشت ، برداشت

کا شت نیشکر بطریق خا صی انجام میگیرد . پس از تسطیح مزارع را به صورت جوی و پشته به نحوی در می آورند که فواصل پشته ها از یکدیگر 50/1 متر باشد و سپس حدود 400 کیلوگرم کود فسفره (مانند سوپر فسفات تریپل) در هکتار به داخل جوهای ( فارو) توسط تراکتور داده می شود و ساقه های نیشکر را به صورت قلمه های 60-50سانتی متر که حداقل دارای 3 جوانه ( بند ) باشد به طور افقی در کف جوی (فارو ) قرار داده و روی آن را حدود 5-3 سا نتی متر با خاک می پوشانند و پس از سمپاشی با سم مخصوص علف کش ( عامل جلوگیری کننده از رویش علف های هرز ) آبیاری می کنند.

به طور کلی حدود 6-5 تن نیشکر به صورت قلمه در هکتار کشت می شود و توسعه و کسترش نیشکر منحصرا از طریق قلمه صورت می گیرد.

بهترین فصل کاشت نیشکر در شرایط خوزستان از اواسط مرداد ماه به مدت 70-60 روز می باشد.

عملیات داشت همزمان با آبیاری مزارع شروع و از کاشت تا برداشت حدود 30-25 نوبت مزارع آبیاری می گردد.

ودر ضمن با آفت و علف هرز مزارع نیز مبارزه شده و حدود 400-350 کیلوگرم کود اوره به عنوان کود سرک در طول رشد نیز به مزارع اضافه می گردد .رشد نیشکر در فصل تابستان روزانه به دو و تاسه سانتی متر می رسد.

برداشت . با کاهش درجه حرارت رشد نیشکر متوقف شده و عملیات قند سازی در گیاه سرعت م گیرد . ومعمولا در شرایط آب و هوایی خوزستان فصل برداشت از اوائل آبان ماه می باشد.

قبل از درو مزارع را به آتش می کشند تا برگ های خشک و زائد گیاه که فاقد مواد قندی است سوخته شده و از بین برود سپس ساقه های نیشکر را یا به طریقه دستی و یا به وسیله ماشین از سطح زمین درو کرده و به منظور عصاره گیری به کار خانه حمل می گردد.

از هر هکتار زمین حدود 100-90 تن نیشکر تولید می شود . مزرعه برداشت شده مجددا برای محصول دیگر بازسازی و آماده می گردد بدین ترتیب از یک مزرعه کشت نیشکر حدود 7-6 بار محصول برداشت می شود .

تحقیقات کشاورزی

مزارع نیشکر به طور دائم تحت کنترل و مراقبت های ویژه اداره تحقیقات بوده و بافت های گیاهی تمام مزارع به طور روزانه و هفتگی در آزمایشگاه تجزیه شده تا اطمینان حاصل شود که گیاه مواد غذایی و آب کافی در اختیار داشته و مطابق بااستانداردهای معین رشد می کند.

علائم مشکوک بلافاصله تحت بررسی علمی و فنی قرار گرفته تا در صورت نامناسب بودن به موقع مرتفع گردند .

قبل از برداشت کیفیت شیره نیشکر نیز در آزمایشگاه بررسی می گردد تا از رسیدگی نیشکر و حد نصاب قند موجود در ساقه ها اطمینان حاصل گردد .به طور کلی شیوه های جدید کشت ، آبیاری ، گونه های نیشکر ، سموم علف کش میزان کود و زمان برداشت نیشکر از طریق این واحد تعیین می گردد.

کارخانه

کارخانه نیشکر کارون که یکی از مدرنترین و بزرگترین کارخانجات نیشکر جهان است تقریبا در وسط مزارع قرار گرفته وشامل 3 واحداصلی است .

1-    واحد آسیاب ها

نیشکر به منظور عصاره گیری به این واحد تحویل می شود . پس از تخلیه نیشکر به درون نقاله مخصوص شسته شده و سپس به وسیله چاقوها و تیغه گردان بسیار قوی به صورت الیاف در آمده و به داخل غلطک های آسیاب هدایت می گردد و عصاره نیشکر در اثر فشار غلطک های آسیاب از الیاف جدا شده و باقی مانده تفاله به نام باگاس جهت استفاده های بعدی به خارج از کارخانه برده می شود.

2-    قسمت تولید شکر خام

عصاره نیشکری که در آسیاب ها به دست می آید ابتدا وزن شده و سپس گرم می گردد تا با اضافه نمودن آب آهک تصفیه مقدماتی روی آن انجام می گیرد و پس از گدشتن از مراحلی به صورت شربت غلیظ در آید . سیروپ یا شیره غلیظ حاصله در دستگاه های پخت در خلأ غلیظ تر می شود تا به حد فوق اشباع برسد و آنگاه به وسیله پودر شکر به آن شوک داده می شود تا بلورهای شکر ظاهر گردد .

3-تولید شکر سفید

به منظور تصفیه شکر خام ابتدا آنرا در آب حل نموده و سپس مقداری آب آهک بدان افزوده می شود سپس این محلول از درون یک سری دستگاه های کربنات اسیون عبور داده شده و به آن گاز کربنیک اضافه می شود . در اثر واکنش گاز کربنیک و محلول آب آهک بلورهای کربنات کلسیم تشکیل و تقریبا قسمت عمده ای از ناخالصی ها ی موجود در محلول به این رسوبات جذب می گردد. پس از آن با استفاده از صافی پارچه ای این رسوبات از بقیه محلول جدا می شود . مایع صاف شده که در این حالت شربت صاف نامیده می شود  با مقدار مختصری پودرزغال گیاهی به نام نوریت مخلوط می گردد،این مخلوط سپس از لایه یا قشری از پودر مخصوصی که (کمک صافی )نامیده می شود گذرانده می شود شربتی که پس از این مرحله به دست می آید تقریبا بی رنگ و خالص بوده که برای تهیه کریستال شکر سفید به دستگا ههای طبخ ارسال می شود پس از پخت شکر سفید برای جدا نمودن بلور ها یا کریستال های شکر سفید به دستگاه های سانتر یفوژ فرستاده شده و سپس از دستگاه خشک کن عبور داده می شود تا قسمت عمده ای از رطوبت آن گرفته شده وپس از عبور از یک سری غربال های لرزان شکر سفید توزین و در کیسه های 50 کیلو گرمی پر شده وپس از دوخت به انبار های شکر سفید فرستاده می شود شکر سفیدد تولیدی در کشت و صنعت کارون به وسیله کامیون و واگن های راه آهن برای مصرف به اقصی نقاط کشور حمل می گردد.

فرآیند تولید وتهیه شکر از نیشکر همواره توام با تولید دو محصول فرعی به نام های باگاس و ملاس می باشد که از این دو محصول فرعی می توان مواد خام اولیه در تولید فر آورده های متنوع دیگر استفاده نمود .تولید سالیانه این محصولات فرعی در حد نهایی به ترتیب حدود 750000 تن باگاس و90000 تن ملاس خواهد بود که تشکیل شرکت های جانبی زیر را موجب شده است .

1-کارخانه خوراک دام کارون

این کارخانه به منظور تولید خوراک دام با استفاده از پیت حاصل از باگاس و باگاس و ملاس در سال 1360 تاسیس گردیده است .محل کارخانه در مجاورت کار خانه نیشکر کارون قرار دارد .

کارهای ساختمانی و فونداسیون کارخانه انجام شده ونصب ماشین آلات ادامه دارد و انتظار می رود در اواخر سال جاری مورد بهره برداری قرار گیرد.ظرفیت تولیدی این کارخانه در حال حاضر حدود 150000 تن خوراک دام در سال برابر می گردد.

2-کارخانه نئوپان کارون

این کارخانه به منظور تولید نئوپان با استفاده از باگاس تولیدی کارخانه نیشکر در سال 1360 تاسیس گردیده است.

محل کارخانه در مجاورت انبار باگاس کارخانه نیشکر کارون قراردارد.

کارهای ساختمانی و نصب ماشین آلات پایان یافته و بهره برداری آزمایشی  کارخانه نیز انجام گردیده است .

ظرفیت تولیسدی این کارخانه در حال حاضر حدود 30000 متر مکعب نئوپان در سال بوده  وقابل توسعه به 60000 متر مکعب خواهد بود.

3-شرکت شیمیکارون

این شرکت به منظور تولید فور فورال با استفاده از باگاس تولیدی کارخانه در سال 1360 تشکیل گردیده است .به علت پیچیدگی خاص این فرآیند مطالعات فراوانی به منظور انتخاب مناسب ترین روش تولیدل انجام گرفته ولی مراحل اجرایی قراردادهای مزبور هنوز به تصویب نهایی نرسیده است .

4-شرکت کاغذ سازی کارون

این شرکت به منظور تولید خمیر کاغذ از باگاس کارخانه نیشکر در سال1363 تشکیل گردید .

شرکت مزبور در حال حاضر نقش مطالعاتی وبررسی طرح تولید کاغذ را دارا بوده وفعالیت های مقدماتی خود را در این زمینه شروع نموده است.

5-شرکت ماهی کارون

به منظور بهره برداری از بخشی از اراضی بلا استفاده شرکت کشت و صنعت کارون جهت پرورش ماهی در سال 1361 شرکت ماهی کارون تاسیس گردید.

 تاریخ تاسیس :سال 1361

سطح حوضچه های پرورش ماهی : 500 هکتار

سطح حوضچه ها پس از توسعه نهایی : 2000 هکتار

محصول در هکتار : 3000 کیلو در سال

در حال حاضر علاوه بر بهره برداری از حوضچه های پرورش ماهی در اراضی شرکت کشت و صنعت کارون وتولید لارو مورد احتیاج ،مجری طرح آزمایشی پرورش ماهی در قفس در پشت سد دز نیز می باشد .

طرح زیر بنایی کشت و صنعت کارون

با انجام برنامه خرید 30000 هکتار اراضی دیمچه شهرستان شوشتر توسط دولت و اختصاص آن به فعالیت های انتفاعی طرح کشت و صنعت نیشکر کارون به منظور تامین امکانات بهره برداری فنی و اقتصادی از اراضی مزکور، جذب و استقرار نیروی انسانی مورد نیاز و فراهم نمودن احتیاجات اساسی زندگی پرسنل شاغل، تدارک به موقع نهاد های کشاورزی ومواد اولیه کارخانه شکر و صنایع جانبی و توزیع اصولی فرآورده های تولیدی، اجرای پروژه هایی در زمینه ی شبکه های ارتباطی ، مخابراتی،برق،توسعه منابع آب و خاک ،مسکن ،بیمارستان وتامین بهداشت تحت نام طرح زیر بنایی کارون به تصویب دولت رسید که بخش عمده ای از آن انجام وقسمتهای دیگر نیز در دست اجرا می باشد .اجرای این پروژها که با صرف میلیاردها ریال از محل اعتبارات عمرانی به اجرا گذاشته شده است برای بهره برداری از امکانات تولیدی شرکت کشت وصنعت کارون وصنایع جنبی ضرورت داشته است. اهم پروژه  های اجرا شده عبارتند از :

-تسطیح و عمران اراضی 300/4 هکتار،

-ایجاد شهرک کارگری شوشتر نو به ظرفیت 3000 واحد مسکونی،

-ایجاد 6 شهرک روستایی جهت اسکان 3000 خانه وار کشاورز،

-ساختمان راه آهن دیمچه-شوشتر نو به طول 17 کیلومتر با 2 ایستگاه مسافری و یک ایستگا ه باری،

-بیمارستان 110 تخت خوابی شوشتر نو ،

-آب و فاضلاب و سایر تاسیسات عمومی شهرک شوشتر نو و شهرک های روستایی ،    

 تاثیر رطوبت خاک در زمان کارکرد ماشین آلات تهیه زمین

کشت نیشکر در اراضی کشت و صنعت کارون از یک الگوی عمده ومشخص پیروی می نماید که این الگو تلفیقی از روش های معمول کشت در سراسر دنیا و شرایط خاص منطقه می باشد.کشت و برداشت مداوم در اراضی شرکت کارون این الگو رابیش از پیش به اهمیت بیشتر قائل شدن برای شرایط خاک منطقه سوق می دهد.

چرا که خصوصیات خاک و به خصوص خصوصیات فیزیکی خاک در شرایط کنونی در وضعیتی قرار گرفته است که سایر جنبه های روابط آب و خاک و مسائل تغذیه گیاه را  

نیز تحت تاثیر قرار می دهد .

به عبارت دیگر آزمایشات مختلف در سال های اخیر نشان می دهند که شرایط بد فیزیکی موجود در خاک اکثر مزارع،از یک سو عمده ترین مانع در جهت واکنش سودمند افزایش کود و مدیریت حاصل خیزی خاک ،و از سوی دیگر مهم ترین فاکتور کنترلی در جهت اتخاذ تدابیر مختلف  آبیاری،زهکشی ، زمان و نحوه برداشت محصول می باشد .

نکته مهم دیگری که لازم است به آن اشاره شود ،  وضعیت فشردگی خاک و چرخه اصلاح آن است .خاک قبل از کشت و یا قبل از انجام هر گونه تردد،دارای یک وزن مخصوص اولیه می باشد که این وزن مخصوص در شرایط عادی و معمول،کمترین مقدار را نشان می دهد.

با انجام عملیات مکانیزه (به خصوص عملیات تهیه زمین و عملیات حمل)،این وزن مخصوص افزایش می یابد  و پس از انجام عملیات اصلاحی کاهش می یابد اما این کاهش به میزان افزایش اولیه نمی باشد و در عین حال افزایش وزن مخصوص و فشردگی خاک از وزن مخصوص اولیه بیشتری آغاز می گردد اما به تدریج این روند افزایشی ملایم تر  می شود و در نهایت سیر یکنواختی را طی می نماید.

BD1 =            وزن مخصوص ظاهری خاک بکر

BD2=             وزن مخصوص ظاهری خاک بکر در فشردگی  اولیه

BD3 =            وزن مخصوص ظاهری خاک بکر پس از انجام عملیات اصلاحی

BD4=            وزن مخصوص ظاهری خاک بکر پس از انجام فشردگی ثانویه

BD5=            وزن مخصوص ظاهری خاک بکر پس از عملیات اصلاحی

>=               فشرده شدن خاک

=<<عملیات اصلاحی

عنوان پروژه:

بررسی رابطه بین رطوبت خاک و کار کرد ماشین آلات تهیه زمین.

اهداف:

1-تعیین رطوبت مناسب خاک برای ماشین آلات تهیه زمین.

2-تعیین محدوده بحرانی رطوبت خاک برای ماشین آلات تهیه زمین .

سابقه تحقیق:

تحقیق در زمینه نقش رطوبت خاک در کارکرد ماشین آلات تهیه زمین ، به صورت علمی در اراضی کارون به طور جدی صورت نگرفته است ، اما در مورد ماشین آلات حمل و برداشت نیشکر و همچنین برخی از ادوات تهیه زمین (ساب سویلر ،گاو آهن) با توجه به دفعات و نوع ادوات تحقیقات مشابهی در سالهای اخیر صورت پذیرفته است (1375-1370 ) که در این میان روش تحقیق در مورد ماشین آلات حمل و برداشت با روش تحقیق فعلی کاملا مشابه بوده است .

روش تحقیق :

این تحقیق با استفاده از متد تراکم استاندارد صورت پذیرفته است که طی آن ، فشارهای محاسبه شده برای هر کدام از ادوات مختلف تهیه زمین بر روی نمونه های خاک اعمال گردید.نحوه محاسبه فشارهای وارده بر زمین توسط ماشین آلات مورد بحث بر اساس اندازه گیری سطح مؤثر تماس و وزن آنها بوده است .

پس از تعیین این فاکتورها تغییرات فشردگی تحت فشارهای محاسبه شده و برای شرایط زیر بررسی و تعیین گردید :

1-فشردگی حاصل از گریدر (مدل14G ) تحت شرایط ثابت.

2-فشردگی حاصل از گریدر (مدل 14G ) تحت شرایط متحرک(تردد).

3-فشردگی حاصل از بلدوزر D-155-A کماتسو .

4-فشردگی حاصل از اسکریپر مدل 663C (مخزن خالی ) در شرایط بدون تردد.

5-فشردگی حاصل از اسکریپرمدل633C (مخزن خالی ) در شرایط تردد بر روی زمین.

6-فشردگی حاصل از اسکریپر 633C ( مخزن پر از خاک ) در شرایط بدون تردد .

7-فشردکی حاصل از اسکریپر مدل 633C ( مخزن پر از خاک ) در شرایط تردد بر روی زمین .

بحث و نتیجه گیری

از بحث قبل دو نکته استنتاج می گردد :

1-میزان فشردگی خاک تحت شرلیط مختلف (از نظر نوع ماشین آلات و نحوه تردد آنها ) متفاوت می باشد.

در صد رطوبت خاک لازم برای بروز حداکثر فشردگی تحت شرایط و ماشین آلات مختلف متفاوت می باشد.

:با عنایت به توضیحاتی که داده شد نتایج زیر از انجام آزمایشات مورد بحث به دست آمده است

Ø  میزان رطوبت خاک برای بروز حذاکثر فشردگی در مورد اسکریپر مدل 663C (مخزن پر از خاک در حالت ثابت )4/20 درصد می باشد .

Ø  میزان رطوبت خاک برای بروز حداکثر فشردگی در مورد گریدر در حالتی که هر سه چرخ از یک محل عبور نمایند 6/19 درصد میباشد. 

Ø     حداکثر فشردگی خاک برای کارکرد بلدوزر           D155A (کماتسو) ذر رطوبت 23%حادث میگردد.

Ø  در درصد رطوبت خاک 6/21 حداکثر فشردگی خاک برای اسکریپر مدل c 663 در حالت ثابت وتحت عبور یک چرخ و مخزن خالی وهم چنین گریدر در حالت ثابت ویا تردد یک چرخ ، رخ می دهد. 

Ø     حداکثر وزن مخصوص ظاهری برای تردداسکریپر در رطوبت 6/19%  رخ می دهد.

Ø  میزان تغییرات فشردگی خاک در موارد (اسکریپردر حالت ثابت با مخزن خالی و گریدر  در حالت ثابت ) و (اسکریپر در حالت ثابت با مخزن پر و گریدر تحت عبور دو چرخ) روند مشابهی را طی می نماید.

بنابر آنچه گفته شد رطوبت های ذکر شده ، در واقع شرایطی از خاک می باشند که اکیدا می بایست از کارکرد ادوات مذکور ، جلوگیری نمود اما بدین معنی نمی باشد که در سایر شرایط کارکرد این ادوات بلامانع می باشد.

لذا لازم است در محدوده بحرانی که برای هر کدام از شرایط ، ذکر می گردد حتی الامکان از تردد و کارکرد ماشین آلات موردنظر جلوگیری نمود .

برای ماشین آلاتی نظیر گریدر و اسکریپر این محدوده بحرانی از رطوبت 15% آغاز می گردد بنابراین می بایست در این شرایط از کارکرد ماشین آلات مذکور جلوگیری نمود .

در مورد ماشین آلاتی نظیر بلدوزر D155A کماتسو، اگر چه محدوده بحرانی شامل رطوبت های یش از 18% می باشد اما به طور ساده می توان گفت که باید از تردد این ماشین آلات در شرایط خیس خاک جلوگیری نمود.

البته ترددو کارکرد ماشین آلات در شرایط خاک خیس به جز مسئله فشردگی دارای اثرات زیان آوری در ساختمان خاک می باشد .

در پایان ذکر این نکات ضروری به نظر می رسد که اولا آزمایشات انجام شده ،بر روی خاک دست خورده صورت پذیرفته است بنابرلین اعداد وزن مخصوص ظاهری ممکن است با شرایط معمول در مزرعه متفاوت باشند ولی تغییرات و ارتباط آنها با درصد رطوبت خاک دارای روند مشابهی نسبت به شرایط مزرعه می باشد.

ثانیا بافت خاک مورد آزمایش بوده است.بدیهی است که در شرایط متفاوت از نظر بافت خاک لازم است آزمایش های انجام شده تکرار و منحنی های جدید برای خاک های مورد نظر کالیبره گردد.

نیشکر (رسیدگی) و (درو)

اتراتژی درو

1-  طول فصل برداشت- دوره برداشت نیشکر در طول مدت فصل خشک مناطق دیم کاری ( 10درجه عرض شمالی ) روی منحنی شماره 3 نشان داده شده است .

دراین منحنی تن نیشکر لازم برای تولید یک تن شکر در ارتباط با ماه های مختلف سال مقایسه گردیده است .

این مقدار از 12 تن نیشکر برای یک تن شکر در آغاز ژانویه شروع شده و به تدری کاهش می یابد و با تکمیل رسیدگی به میزان 9به 1 تا پایان ماه مارس میرسد.

از این به بعد تا آغاز بارندگی که از هفته سوم ماه مه (خرداد ماه ) شروع می شود تغییرات ناچیزی رخ می دهد . از ماه مه به بعد کیفیت شیره نی نزول می کند و یا سوزاندن نی قبل ازبرداشت نزول کیفیت سرعت می گیرد .

ضمنا منحنی شماره 3 ترکیبی است ازسه سال متاوت با میزان بارندگی های متفاوت سال 1960 بارندگی ها دیررس بوده اند،1961 دارای بارندگی های معمولی و1968 دارای بارندگی های زود رس که با یکدیگر مقایسه شده اند.

برای رسیدن به بالاترین راندمان تولد شکر، محدود کردن فصل برداشت به ماه مارس تا پایان ماه مه (اوایل فروردین تا خرداد) که ذخیره ساکارز به حداکثر میرسد عملی نیست زیرا اقتصادی نمی باشد .

چنانچه کل مزارع قابل برداشت به رشد دلخواه رسیده باشند و آسیاب ها با ظرفیت کامل طبق برنامه کار کنند ،حداکثر بهره وری حاصل می شود ولی در عمل جمع کردن همه عوامل یکجا بندرت اتفاق می افتد.بسیاری تغییرات به خصوص آب و هوایی و وقوع آفات روی رشد اثر گذاشته و معمولا بین محصول کشاورزی و ظرفیت کارخانه ایجاد نا هماهنگی می کند . اگر کیفیت محصول نازل باشد می توان بر داشت را یک تا دو هفته به تاخیر انداخت تا بخش بیشتری از محصول به ذخیره بالاتری برسد و چنانچه رشد از کیفیت استثنائی خوبی برخوردار باشد و بازاز نیز مناسب ، به دو روش می توان عمل کرد:

اول، می توان فاصله بین سنگ آسیاب ها را بیش تر تنظیم کرد  تا مقدار بیشتری از نی آسیاب ، که در این صورت مقدار شیره نی کاهش می یابد .

دوم ، برداشت را تا فصل بارانی ادامه داد .

2-    آزمایش رسیدگی :

با سیاست اقتصادی یش بینی و همامنگ شده ،دروی نیشکر می بایستی طوری برنامه ریزی شود که هر چه بیش تر از مزارع آماده و رسیده برداشت گردد.

در زراعت آبی با استفاده از برنامه کراپ لاگ تسهیلات قابل توجهی وجود دارد و مشکلات کمترند . مشکل تعیین رسیدگی در کشت دیم است .

هر مزرعه نیشکر متشکل از مجموعه نی های متفاوت از حیث رسیدگی است .

آمار برداری از این مزارع که دارای ساقه های تازه جوانه زده و ساقه های چند هفته ای و حتی ساقه های به کل نشسته است تا حدودی پیچیده خواهد بود.