نفت و اقتصاد
نفت به عنوان مهم ترین مقوله اقتصادی ، سیاسی سده اخیر ، داستاها و آموزه های عبرت انگیز و شنیدنی دارد . اتفاقات پیرامون این مهم چنان حیرت آور است که روایت آن یک رسالت خطیر برای ما و بازخوانی مضمونش یک وظیفه ملی فرا روی آحاد مردم به ویژه نسل جوان کشورمان است و با نگاهی به گذشته ملت ایران که به هیچ روی انقیاد و وابستگی را در طول تاریخ برنتابده و عزت و سربلندی را هرگز بر تن آسایی و تحقیر نفروخته است در یکی از این فرازها ی بلند مبارزات خود ملی شدن صنعت را با سرافرازی به دست آورد ولیکن از آنجا که تامین منابع ملی در حکومت خودکامه و غیر مردمی منبعث از کودتای سیاه آن دوران ممکن نبود ملی شدن واقعی صنعت نفت کشور عملا با وقوع پدیده بزرگ دوران معاصر یعنی پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) محقق شد و برای تحقق یا اعمال حاکمیت راستین ملی و اراده مردم بر منابع نفتی و صنعت نفت خود استوار گشت بنابراین با پیروزی انقلاب اسلامی به رنگ راهبرد این صنعت در راستای منافع ملی و استقلال کشور دگرگون شد و اهداف نوینی بر اداره این صنعت مرتب گردید. در بعد کلان، کوشش برای رهایی از اقتصاد متکی به صادرات نفت با اندیشه ایجاد صنایع تبدیل، توسعه صنعت نفت پتروشیمی و حصول ارزش افزوده و سیاست تبدیل سرمایه های زیرزمینی به سرمایه های روزمینی در دستور و برنامه کار قرار گرفت.
موقعیت های درآمدی :
واقعیت این است که فعالیتهای نفتی منطقه خلیج فارس کمتر از هر منطقه دیگر تولید کننده نفت جهان در سیستم اقتصاد جهانی ادغام شده است قسمت عمده صنعت نفت منطقه همچنان فاقد کارایی و سودمندی لازم است. دولتهای منطقه به ندرت قادر بوده اند فعالیتهای اقتصادی موفقیت آمیزی داشته باشند. این در حالی است که خلیج فارس برای شرکت های نفتی بین المللی به ویژه شرکتهای بزرگ دارای موقعیتی استثنائی وتحریک کننده است. این منطقه با در اختیار داشتن ذخائر عظیم نفت و گاز از مهمترین اقلیمهای جهان به شمار می رود زیرا بیش از 700 میلیارد شبکه نفت خام (در حدود 3/65 درصد از کل ذخایر نفت جهان ) در قلب زمینهای این منطقه جای دارد ذخائر نفت این منطقه به طور فزاینده رکوردهای جدید بر جای می گذارد. به گونه ای که مهمترین کشورهای صنعتی جهان همچنان به نفت خلیج فارس وابسته خواهند ماند.
پارس جنوبی گنجی برای آینده :
پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان است که به واسطه آن، ایران در عرصه گاز و منابع هیدروکربوری درجای دوم ایستاده است. بی شک عظمت و سترگی این میدان باعث شده است تا بسیاری از برنامه های توسعه صنعت گاز در کشور حول محور پارس جنوبی گردد. میدان گازی جنوبی از اکتشافات شرکت ملی نفت ایران است که وسعت این میدان 7 هزار و 700 کیلو متر مربع است. و بخش متعلق به ایران 3700 کیلومتر مربع است. با توجه به وسعت میدان گازی پارس جنوبی با توسعه آن در فازهای مختلف در نظر گرفته شده و اراضی نزدیک به عسلویه که در 270 کیلومتری جنوب شرقی بوشهر و همچنین در فاصله 1200 کیلومتری تهران و همچنین در فاصله 570 یلومتری غرب بندرعباس واقع شده است، به عنوان منطقه ساحلی برای ایجاد تاسیسات خشکی و توسعه مرحله این میدان انتخاب شذده است.
در سال 1377 تاسیس شد. ضمنا به منظور گسترش فعالیت های اقتصادی در محل اجرای طرح، ایجاد منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به تصویب شورای عالی مناطق آزاد رسیده و ابلاغ شده است. برای بهره برداری از این میدان تا کنون 25 فاز به طور مشخص در دستور کار قرار گرفته است و 5 فاز از طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبس به بهره برداری رسیده است که به تعبیری از نحل همین 5 فاز میزان تولید ناخالص ملی ایران 5 درصد رشد کرده است درآمد این 5 فاز را در حدود 7 میلیارد و پانصد میلیون دلار در سال برآورد کرده اند به تعبیری هیچ سرمایه گذاری در کشور مانند آنچه در پارس جنوبی رخ داده است جوابگو نیست و هر چه در این عرصه سرمایه گذاری شود با توجه به درآمد بالایی که در پی دارد می تواند بسیار مثبت و سازنده تلقی شود در حالی که در پارس جنوبی به زحمت 10 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم شده است در یک سال درآمد آن بیش از 7 میلیارد بوده است که رقمی بسیار امیدوار کننده و اطمینان بخش است لازم به ذکر است که فازهای 6 تا 8 نیز 85 درصد پیشرفت داشته اند و اطمینان بخش است لازم به ذکر است که فازهای 6 تا 8 نیز 85 درصد پیشرفت داشته اند و سال آینده بهره برداری می رسند. فاز 12 که امسال قرار داد آن منعقد شده 3 برابر فاز یک تولید خواهد داشت فازهای 15 و 16 به صورت ترک تشریفات مناقصه به قرارگاه خاتم واگذار شده است. قراداد فاز 11، با شرکت توتال بسته شده ایت موافقت نامه فاز 13 باشل مبادله شده و آنها مشغول مهندسی پایه هستند فاز 14 توسط شرکت پتروشیمی برای تولید GTL برنامه ریزی شده و بخش بالا دستی آن نیز توسط پتروشیمی راه اندازی می شود. پیش بینی می شود که در 10 سال آینده 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری در این منطقه می شود در قانون برنامه سوم ، 2 تبصره به منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس اختصاص داده شده بود و در 2 سال گذشته دولت لایحه جدیدی را در مورد این منطقه تنظیم کرد که در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید اما مورد تائید شورای نگهبان قرار نگرفت یکی از مشکلات عمده این است که کسانی که در منطقه ویژه اقتصاد انرژی پارس سرمایه گذاری می کنند به سبب مشکلات اسناد مالکیت دچار معضلاات بزرگی می شوند و بانکهای داخلی و خارجی در اعطای تسهیلات به این سرمایه گذاری تعلل می کنند اما در قانون جدید پیش بینی شده است سازمان ثبت اسناد این مشکل را برطرف کنند. در حال حاضر 16 فاز در این منطقه در حال اجرا است و اجرای فازهای دیگر نیازمند ابلاغ قانون جدید است تا بتوان برای سرمایه گذاری تسهیلات جدیدی ارائه دهیم. لازم به ذکر است در فازهای 2 و 3 فقط 30 در صد سرکایه گذاری داخل بوده در حالی که در فازهای 17 و 18 این میزان به 80% رسیده است که بیانگر موقعیت این منطقه فوق اقتصادی می باشد.
ذخیره بخش مربوط به ایران که طبق آخرین برآوردها حدود 14/13 تریلیون مترمکعب و حدود 8 درصد کل ذخائر گازجهان و یالغ بر 38 درصد ذخایر گازی را به خود اختصاص داده، معادل 17 هزار و 100 میلیون بشکه است.
منطقه پارس جنوبی به سبب گستردگی بسیار به فازهای متعددی تقسیم شده که عملیات و بررسی های مورد نیاز و رد برخی موارد بهره برداری های به عمل آمده در برخی فازها انجام گرفته است فازهای 1 تا 11 با پیشرفتهای مختلف در دست اقدام است و فازهای بعدی که بنا به برخی منابع تا 28 فار گسترش است در مراحل بعدی قرار دارند.
فاز یک
اجرایفاز یک طرح توسعه، میدان به منظور استحصال روزانه 25 میلیون متر ممکعب گاز طبیعی 40 هزار بشکه میعانات گازی و 200 تن گوگرد است. اجرای قرار داد مذکور، اواخر سال 1377 به شرکت نیروپارس واگذار و قرارداد آن به صورت بیع متقابل تنظیم شده است.
فازهای 2 و 3
اجرای فازهای 2 و 3 طرح توسعه میدان به منظور استحصال روزانه 50 میلیون متر مکعب گاز طبیعی، 80 هزار بشکه میعانات گازی و 400 تن گوگرد است. اجرای قرارداد مذکور، اکتبر 97 به کنسرسیوم شرکت های توتال، تیروناس و گاز پروم و گذار و قرارداد آن به صورت بیع متقابل تنظیم شد.
فازهای 4 و 5
اجرای فازهای 4 و 5 طرح توسعه میدان به منظور استحصال 50 میلیون متر مکعب گاز طبیعی در روز 80 هزار بشکه میعانات گازی در روز 5/10 میلیون تن گاز مایع در سال برای صادرات، 71 میلیون فوت مکعب اتاق در روز و 400 تن گوگرد در روز است. اجرای قرار داد مذکور و قرارداد آن به صورت بیع متقابل تنظیم شد. براساس مفاد پیمان اجرای طرح
فازهای 7 و 7 و 8
اجرای فازهای 8 و 7 و 6 طرح توسعه میدان به منظور استحصال 80 میلیون متر مکعب گاز ترش در روز، 120 هزار بشکه میعانات گازی در روز و 72 میلیون تن گلز مایع در سال است. اجرای قرار داد مذکور در تاریخ 19 تیر 1379 به شرکت نیروپارس واگذار شد.
فازهای 9 و 10
اجرای فازهای 9 و 10 طرح توسعه میدان عینا مشابه 4و 5 است. مناقصه برای واگذاری قرارداد بیع متقابل با فیناس در حال اجرا است. این دو فاز به منظور استحصال 6/56 میلیون متر مکعب در روزگار طبیعی ، 2 میلیون متر مکعب در روز گاز اتان، 05/1 میلیون تن در سال گاز مایع، 80 هزار بشکه میعانات گازی و 400 تن گوگرد در روز خواهد بود.
فازهای 11 و 12
اجرایی 11 و 12 طرح توسعه میدان، به منظور استحصال 50 میلیون متر مکعب گاز ترش دو روز، برای تامین خوراک واحدهای تصفیه و مایع سازی گاز 80 هزار NG 1 بشکه میعانات گازی در روز است. کماقصه برای واگذاری قراردادآن به صورت عقد قرارداد بیع متقابل با فابناس در حال اجراست. در کنار توسعه میدن پارس جنوبی احداث واحدهای پتروشیمی در منطقه عمومی پارس جنوبی و عسلویه نیز در دستور کار وزارت نفت قرار دارد و تا کنون قرارداد احداث 6 محتمع عظیم پتروشیمی شامل افین نهم، الفین دهم متانول چهارم،آروماتیک چهارم، اوره و آمونیاک عسلویه ، واحد تولید اتان و LPG ، برای استفاده از خوراک تولیدی در بخش بالا دستی گاز آغاز شده است که هر یک از این مجتمع ها در نوع خود جزو بزرگترین مجتمع های پتروشیمی جهان به شمار می روند.
منطقه مورد نظر قرارداد که حوزه گازی پارس جنوبی است و در نرز مشترک آبی میزان و قطر در خلیج فارس واقع شده است، به اسم بلال شهرت دارد و بخش کوچکتر آن متعلق له قطر است، که به آن گنبد شمالی (North Dome) می گویند.
عسلویه در حال تبدیل شدن به مرکز تمدن صنعتی ایران است و در حال حاضر بزرگترین سرمایه گذاری تاریخ ایران در حال شکل گیری در عسلویه است. این سرمایه گذاری 25 میلیارد دلاری در عسلویه یک حوزه نفوذ دارد که حوزه نفوذ آن از یک سو بندر بوشهر و بندر بوشهر و یندر لنگه و از سوی دیگر شیراز است.بنابراین این حوزه ها تحت تاثیر سرمایه گذاری های گسترش خواهد یافت که برای توسعه این مناطق باید برنامه ریزی فراتر از وزارت نفت در ساززمان برنامه و بودجه اتفاق بیافتد تا این مناطق با ظرفیت های لازم تجهیز شوند.
در حال حاضر در بخش نفت قراردادهای متعددی با صنایع داخلی بسته شده است که قراردادهای آن بالغ بر 5/1 میلیارد دلار است. اما ظرفیت ها به همین نقطه ختم نمی شود و هنوز ظرفیت های زیادی برای حرکت وجود دارد. در خصوص اثرات اجتماعی و میزان اشتغال زایی فعالیت کارخانجات کشتی سازی در منطقه باید گفت که مجتمع کشتی سازی خلیج فارس در بندر عباس مثل کارخانه ذوب آهن است برای اصفهان و اگر روزی مجتمع کشتی سازی خلیج فارس با ظرفیت کامل راه اندازی شود. تاثیر اجتماعی بسیار زیادی بر بندر عباس خواهد گذاشت و و این شهر را توسعه خواهد داد.
لازم به ذکر اسن که شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین شرکت های تابعه نفت ایران کارنامه درخشانی را با بیش از 80 یال فعالیت و تلاش با خود به همراه دارد. با توجه به اهمیت ویژه فرآورده های نفتی که عامل شرکت پویایی چرخ های صنعت و اقتصاد کشور می باشد. لذا با مدیریت بهینه و کارساز در این قسمت می توان باعث مصرف بهینه و شکوفایی اقتصاد داخلی شد.
قطر 10 سال زودتر از ایران برداشت از پارس جنوبی را آغاز کرده و تا کنون 3 برابر بیشتر از ما برداشت کرده است ایران تا کنون 92 میلیارد متر مکعب گاز و قطر 237 میلیارد متر مکعب برداشت داشته است. قطر نیز با سرعت فعالیت خود در پارس جنوبی را پیش می برد اما پیش بینی می شود در اسل 2012 بتوانیم به برابری تولید با این کشور برسیم هر چند ایران تا کنون 138 میلیون میعانات گازی برداشت کرده ولی سهم قطر 334 میلیون بشکه بوده که قیمت متوسط آن 50 دلار در بشکه است.
قطر با بهره برداری از مخزن مشترک پارس جنوبی تا به حال حدود 6 میلیارد دلار درآمد داشته است که با بهره برداری از فاز دوم و سوم ایران مخزن تولید و بهره برداری ایران و قطر متعادل خواهد شد. طبق برنامه ریزی انجام گرفته از سوی مقامات قطری بهره برداری، این کشور تا سال 2007 به 71 میلیارد متر مکعب گاز و 100 میلیون بشکه کیعانات گازی دست پیدا خواهد کرد.
با هر تاخیر در بهره برداری از هر 2 مرحله از توسعه میدان، ناچار به جایگزینی 50 میلیون متر مکعب گاز در هر روز سیستم که بر اساس محاسبه های انجام شده روزانه 4 میلیون دلار زیان متوجه کشور خواهد شد.در هر فاز تولید روزانه 40 هزار بشکه میعانات گاز برنامه ریزی شده که یا توجه به ارزش این مواد که معمولا 2 تا 3 دلار از متوسط قیمت هر بشکه بیشتر است. با تاخیر رد بهره برداری از این میدان روزانه حدود یک میلیون دلار نیز از این طریق به کشور زیان خواهد رسید تا کنون حدود 700 هزار یشکه میعانات گازی از فازهای 2 و 3 توسعه میدان پارس جنوبی تولید شده و به این ترتیب ارزش اواین و دومین محموله صادرات میعانات گازی به 1 میلیون دلار می رسد.
درآمد و اشتغالزایی:
پیش بینی می شود با تکمیل 8 مرحله از 10 مرحله یاد شده سالانه میلغی بالغ بر 5 میلیارد و 500 دلار به درآمد کشور افزوده شود که با جایگزینی گاز طبیعی به جای فرآورده های نفتی این درآمد به 10 میلیارد دلار خواهد رسید. اشتغالزایی 3 مرحله از این طرح تا کنون حدود 15 هزار نفر به طور مستقیم بوده است که برای اجرای مراحل 2 و 3 حدود 10 هزار نفر از نیروی کار کشور با اولویت نیروهای بومی مشغول به کار شده اند. پیش بینی می شود با آغاز عملیات اجرایی مراحل باقیمانده به طور متوسط 30 هزار نیروی انسانی کشور به طور مستقیم در این طرح اشتغال یابند. ارتقای سطح علمی کارشناسان داخل از دیگر دستاوردهای این طرح بزرگ ملی است که علاوه بر صرفه جویی ارزی پیمانکاران و سازندگان ایرانی در کار ساخت، نصب و بهره برداری از تاسیسات فرا ساحلی به مرز خود اتکایی رسیده اند. آخرین برآوردها از وجود بیش از 13 تریلیون متر مکعب گاز ذخیره جهان و 50 درصد از ذخایر گازی شناخته شده کشور است علاوه بر ذخابر گازی این میدان دارای ذخیره ای بالغ بر 17 میلیارد بشکه میعانات گازی و نیز ذخیره تخمینی حدود 5 میلیارد بشکه نفت است. آنچه توسعه برخی فازهای پارس جنوبی را با تاخیر مواجه ساخته عدم مدیریت کارآمد در برخی بخشها برخی پیمانکارها، دست اندازهای سیاسی و مشکل تامین منبع مکالی و صرف ئقت برای پبدا کردن راهکارها منایب که حداکثر منافع مالی را در نظر بگیرد بوده است. برای شروع هر طرح ابتدا باید به این پرسش پاسخ داده شود که آیا با اجرای طرح توجیه اقتصادی دارد یا خیر. پاسخ به این سئوال مهم نیازمند بررسی فنی و اقتصادی طرح است که در قالب مهندسی (طراحی) مفهوم یا تفهیمی (COnceptcal) با امکان سنجی (feasibility) انجام می گیرد.
بنابراین با توجه به این طراحی تفهیمی بخش آ؛ازین فعالیت های مهندسی است و فلسفه توسعه هر فاز پارس جنوبی نیز متفاوت از یکدیگر است، انجام و سرف وقت مجدد به منظور طراحی تفهیمی و امکان سنجی ، ضروری و اجتناب ناپذیر است، ولی تا حد امکان در طراحی تفهیمی و حتی اصولی فازهای پارس جنوبی برخی منابع ومدارک فنی فازهای قبلی که استفاده از آنها منطقی، مجار و منطبق با شرایط طرح بوده ، مد نظر قرار گرفته است.
نتیجه این که ه ر چند مطالعات و به ثمر رسیدن فازهای میدان ایرانی پارس جنوبی نسبت به شریک قطری با تاخیر هرماه بوده است اما باید به این نکته اشاره کرد که انجام چنین طرح عظیمی در شرایطی که کشور با تحریم ها و تهدیدات بسیاری رو به روست کاری بس ارزنده و ارزشمند است.امید است با بهره برداری کامل از تمامی فازهای طرح مربوط آنیده درخشانی را برای ایران به همراه آوریم.
مختصر مطالب گفته شده بیانگذ درجه بالای اهمیت آبهای خلیج فارس و دریاس عمان به علت دارا بودن منابع سرشار نفت وگاز می باشد. در نقشه اقتصادی (صنایع معادن و ذخایر) موجود در پیوست شماره (1) مناطق نفت خیر جنوب کشور را می توان مشاهده نمود که از پراکندگی بالایی برخوردار است.
اگر چه سهم ایران در استخراج نفت از آبهای نفت خیز دریای در مقایسه با سهمش از منابع نفتی آب های جنوب ناچیز است، اما فعالیتهای نفتی موجب شده مه بنادر در این مناطق شمالی کسور از رونق بالایی برخوردار باشد. با توجه به آمار عملیات بنادر کشور طی ده ماهه سال 1382 مقایه و شناورهای بالای هزار تن در ده ماهه 1382 نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می دهد که در زمینه فعالیت نفتی شناورها بندر نکا مهمترین بندر ترانزیتی معرفی شده است. ضمن اینکه بندر ماهشهر با لاترین میزان صادرات بندر شهبد رجایی بیشتربن حجم واردات و کاپوتاژ داشته اند. مهم ترین کالای ترانزیتی مواد نفتی بوده که به مقدار 2856838 تن تخلیه و 383225 تن بارگیری شده و 79 درصد ازکل کالاهای ترانزیتی را تشکیل می دهد .
در سال 1383 این میزان به 8/12082 میلیون دلار خواهد رسید که در مقایه با سال 1382 17/4 درصد رشد خواهد کرد.
صرفه جویی در فرآورده های نفتی و تاثیر آن بر اقتصاد کشور:
می توان پس از محاسبه میزان صرفه جویی ناشی از این اقدامات در یک دوره زمانی مشخص منابع مالی مورد نیاز را ببرای اجرای طرحها از منابعی مانند صندوق ذخیره ارزی دریافت و پس از دستهای به اهداف تعیین شده از محل صرفه جوییها بازپرداخت کرد.
باکترول قیمتها در صورتی که تفاوت قیمت انرژی با فرآوردهای نفتی محسوس باشد جامعه به سمت استفاده از انرژیهای جایگزین می رود لازم به ذکر است که درآمد کشورهای اروپایی از محل مالیات بر مصرف فرآورده های نفتی گاه دو تا سه برابر درآمدهای نفتی کشورهای تولید کننده نفت خام است نمایندگان اتحادیه اروپائی در مورد فرآورده های نفتی اصلا تغییر نمی کند این اقدام کشورهای اروپایی در کنار ایجاد درآمد برای دولت مصرف را نیز به دنبال دارد.
لازم به توضیح است که قیمت مبنای فروش نفت خام کشور در بودجه 84 حدود 16 دلار در نظر گرفته شده است. افزایش یا کاهش قیمتهای نفت خام کشور در بودجه 84 حدود 16 دلار در نظر گرفته شده است. افزایش یا کاهش قیمتهای نفت خام در تاریخ 30 ساله اخیر لطمه زیادی به اقتصاد کشور زده است و افزایش واردات یا فشار به اقتصاد کشور را به دنبال داشته است و با توجه به اینکه درآمدهای نفت خام تنها به نسل حاضر تعلق ندارد و آیندگان نیز در آن سهیم هستند مصرف این درآمدها در هزینه های جاری کشور به مصلحت نیست به عنوان مثال، کشور نروژ در ایجاد صندوق ذخیره درآمدهای نفتی در اقتصاد آن صندوق ذخیره درآمدی نفتی ایجاد کرده است که هم اکنون 140 تا 150 میلیارد دلار ذخیره ارزی دارد دولت نروژ می تواند از آن برای سرمایه گذاری در خارج از نروژ استفاده و از محل سود آن، با مجوز مجلس در امور زیر بنایی کشور سرمایه گذاری می کند.
حساب ذخیره ارزی ایران هم باید به صندوق تبدیل شود تا برداشت از ذخایر آن به آسانی انجام نشود و تنها برای اجرای پروژه های زیر بنایی دارای بازدهی بتوان از منابع آن استفاده کرد. در پایان لازم به ذکر است که صرف درآمدهای اضافی نفت خام در هزینه های جاری و بی بازده افزایش مشکلات کشور را در آینده به دنبال خواهد داشت.
لازم به ذکر که ایران طبق آمار تا 93 سال دیگر می توان نفت صادر کرد. ذخائر 1140 میلیارد بشکه ای دنیا را در اختیار دارد. از این میزان ایران 7/130 میلیارد بشکه سهم دارد که 28 میلیارد آن میعانات گازی است در سال 2003 میزان تولید نفت در دنیا 78 میلیون بشکه بود که این میزان هم اکنون به بیش از 80 میلیون بشکه رسیده است.
در آستانه ورود به قرن بیست و یکم بحران انرژی در جوامع بشری شکل ویژه ای به خود گرفته ایت عجین شدن ابتدائی ترین ایزارهای زندگی بشری با سوختهای فسیلی از یک سو و محدود بودن منابع زیر زمینی آن از طرف دیگری اندیشمندان و دلسوزان جوامع بشری را به تکاپوی (راه یافت) جدیدی در غلبه بر این معضل برانگیخته است. به نحوی که در کشورهای صنعتی و توسعه یافته با ست تمام برای هر کوانتم انرژی، برنامه ریزی و محاسبه می کنند و همواره نوآوریهایی که مصرف انرژی را نسبت به موارد مشابه اندکی کاهش دهد با استقبال وتشویق مواجه می شود.
این در حال است که متایفانه کشور ما هنوز نه تنها فرسنگ ها با مقوله مصرف بهینه انرژی فاصله دارد که حتی با الفبای جلوگیری از مرز روی کلان انرژی نیز به تدریج مقدماتی نزدیک شده است
متاسفانه در بخش حمل و نقل ما هنوز شاهد ورود خودروهایی با مصرف غیر استاندارد سوخت هستیم و در بخش صنعت نیز راندمان بهره وری از انرژی حدود 60% است. همچنین بخش ساختمان هم با کمترین توجه به مقوله مصرف بهینه انرژی، به حیات و تجدید بنای خود ادامه می دهد.
در حال حاضر وضعیت مصرف انرژی در بخش صنعت به گونه ای است که از نظر مقدار، حدود 3/29 درصد و از نظر ارزش حدود 4/20 درصد از کل مصرف نهایی انرژی کشور را به خود اختصاص داده است.
کل مصرف انرژی بخش صنعت در سال 1381 معادل 7/ 219 میلیون بشکه نفت خام بوده که ارزش آن بیش از 7/3 میلیارد دلار است.
با توجه به میزان انرژی بری ماشین آلات در خط تولید واحدهای صنعتی ابتدا به برریب روشهای مصرف بهینه انرژی در کوره ها و مشعلها که از نظر قطر مصرف انرژی در راس قسمتهای خط تولید در صنایع هستند پرداخته می شود.
حدود از آلودگی هوای شهرهای بزرگ به دلیل تردد خودروهایی است که در سال 1382 روزانه بیش از 56 میلیون لیتر ینزین مصرف کرده اند این در حالی است که حداکثر توان تولید پالایشگاههای داخل روزانه کمتر از 40 میلیون لیتر است به عبارت دیگر کشور نفت خیزی به نام ایران غیر منطقی مصرف کردن سوخت مجبور شده است روزانه بیش از 16 میلیون لیتر از محل درآمدهای ملی صرف خرید خارجی بنزین کند و مبالغی که می توان صرف شکوفائی اقتصاد ملی و ارتقاء سطح رفاه زیر بنایی جامعه میشود توسط خودروهایی با عمر بالا و مصرف غیر متعارف دود می شود. خودروهای با عمر بالا مهمترین مصرف کنند هسوخت به حساب می آیند در حا حاضر با مقایسه با استانداردهای جهانی، خودروی کشور سن بالایی دارد.
حداقل میزان مصرف بنزین حدود 55 میلیون لیتر در روز است (آمار 81) که تقریبا 37 میلیون لیتر آن در پالایشگاه های داخل تولید و بقیه وارد می شود. در صورت استفاده از موتور دیزل سواری حدود 30 درصد در مصرف سوخت صرفه جویی خواهد شد. حدود 18 میلیون لیتر بنزین وارداتی با صرفه جویی فوق تقریبا معادل 6/12 میلیون لیتر خواهد بود با توجه به اینکه قیمت بین المللی دیزل 16 نسبت و قیمت بنزین 22 نسبت است قیمت دیزل حدود 5/37 درصد پائینتر از بنزین است. بنابراین در صورت جایگزینی بنزین وارداتی با گاز اتیل روزانه حدود 2/1 میلیارد تومان صرفه جویی خواهد شد که در طول یک سال بالغ بر 440 میلیارد تومان خواهد بود همان اگر 5/37 درصد از حدود 4میلیون خودروی سواری که تقریبا معادل سوخت وارداتی است با دیزل جایگزین شود تعداد خودورهای سواری دیزلی یک میلیون و پانصد هزار خواهد شد. چنانچه حداکثر هر یک 5/1 میلیون تومان گرانتر از خودروهای بنزینی باشد اضافه قیمت 2000 میلیارد تومان خواهد شد. یعنی قیمت و مصرف سوخت سوخت آنهم با بیشترین قیمت مطالعه شده است. در حال که خودروهای سواری دیزلی مزایای زیادی نیز دارند که روند فوق را بهبود خواهد بخشید
درآمد حاصل از صادرات نفت ایران در سال 84 بالغ بر 40 میلیارد دلار پیش بینی می شود که این درآمد نفتی در طول تاریخ صنعت نفت کشوری بی سابقه است.
ذخائر قابل پرداخت نفت ایران در پایان سال 75 در حدود یکصد میلیارد بشکه بود اما در آغاز سال 84 این ذخائر به 138 مییلیارد بشکه رسیده است در حالی که سالهای 76 تا 83 یارده میلیارد و 600 میلیون بشکه نفت برداشت شده است.
سرمایه گذاری در صنعت نفت کشور در7 سال گذشته معادل 50 میلیارد دلار در توسعه میدانهای نفتی و گازی نگهداشت توان و تولید و طرحهای مرتبط از جمله حمع آوری و انتقال نفت و گاز سرمایه گذاری شده است همچنین جمع ارزش تولیدات 5 فاز طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبی را از سال 1380 تا اوایل سال 84 معادل 87/5 میلیارد دلار عنوان کرد و با بهره برداری از هر فاز متعارف میدان گازی پارس جنوبی حدود یک درصد به تولید ناخالص داخلی کشور افزوده می شود از آغاز تولید نفت خام میدانهای سروش و نوروز تا کنون بالغ بر یک میلیارد و 200 میلیون دلار به خزانه دولت واریز شده است فروش نفت به دلار در مقایسه با یورو 15 درصد کاهش یافته است این کاهش تاثیر مستقیمی ب بودجه عمومی تولید کنندگان گذشته و قدرت خرید آنها را از محل درآمدهای نفتی کمتر کرده است.
طبق محاسبات انجام شده در این سال ارزش افزوده گروه نفت و گاز با افزایش نسبت به سال 1381 روبه رو شد و از رشد بالغ بر 8/4 درصد برخوردار شد.
ایران در قالب برنامه سوم توسعه اقتصادی، برنامه های اصلاحی مالی مهمی را برای کاهش وابستگی منابع مالی دولت به درآمد نفت و تداوم نرخ رشد اقتصادی بالا در پیش گرفت که اصلاحات مالیاتی برای افزایش درآمدهای غیر نفتی دولت و ایجاد حساب ذخیره ارزی برای مقابله با کتهش ناگهانی قیمت نفت و کاهش اثرات مخرب آن بر مخارج دولتی از جمله این برنامه های اصلاحی است و اقداماتی در خصوص بهبود مدیریت هزینه ها و شفاف سازی نیز در این خصوص صورت گرفت.
علیرغم تلاشهای صورت گرفته، اصطلاحات مالی دولت در این خصوص به صورت جزئی و نا تمام صورت گرفت و اقدامات لازم در این خصوص به صورت جزئی و نا تمام صورت گرفت و اقدامات لازم در این مورد نیز تحت فشارهای داخلی به صورت خود به خود و تدریجی انجام شده به علاوه این که افزایش قیمت نفت در سالهای اخیر مشکلات مالی دولت ایران را به طور موقتی مرتفع کرد. و همین مساله منجر به این شد که سیاستگزاران ایران به مدت بیشتری مخارج دولتی را افزایش دهند. این گرزارش نتیجه افزایش مخارج دولتی را با اتکا به درآمدهای نفتی مواجه شدن بخش مالی ایران با مشکلات عدیده ارزیابی کرد. دولت ایران در حال حاضر با چالشهای زیادی در خصوص نفت مواجه است که وابستگی زیاد دولت به درآمد های نفتی مهمترین آن است و کاهش درآمدهای غیر نفتی و اعطای یارانه های کمتر از دیگر موارد این چالشها به شمار می رود. صندوق بین المللی پول در این خصوص به مقامهای دولت ایران توصیه کرد
